ΦΘΑΝΟΝΤΑΣ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΙΒΗΡΩΝ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΟΥΤΟΥΔΗΣ

ΚΥΡΙΑΚΗ ΟΣΙΑΣ ΜΑΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΙΑΣ

                              Παταπἰου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

Μέ τή χά­ρη τοῦ Θε­οῦ, ἡ ἀ­νη­φο­ρι­κή καί κο­πι­α­στι­κή πο­ρεί­α τῆς Με­γά­λης Τεσ­σα­ρα­κο­στῆς, ἡ πορεία πρός τή συ­νά­ντη­σή μας μέ τόν ἀ­να­στη­μέ­νο Χρι­στό, φθά­νει στό τέ­λος της...

   [...]   Τόσο ἡ προηγούμενη Κυριακή ὅσο καί ἡ σημερινή εἶναι ἀφιερωμένες στή μνήμη δύο μεγάλων διδασκάλων τῆς ὀρθόδοξης πνευματικότητας: τοῦ ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου καί τῆς ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας. Δύο ἀντιπροσωπευτικές μορφές τῆς ὀρθόδοξης ἄσκησης ὡς τρόπο προσεγγίσεως τοῦ Θεοῦ.

   Συνεχίζοντας λοιπόν τή λυτρωτική πορεία μας πρός τό Πάσχα, σήμερα Κυ­ρι­α­κή τῆς ἁγίας Μα­ρί­ας τῆς Αἰ­γυπτί­ας, δι­δα­σκό­μα­στε ὅ­τι κά­θε ἄν­θρω­πος, ὅ­σο ἁ­μαρ­τω­λός κι ἄν εἶ­ναι, μπο­ρεῖ -ἄν τό θε­λή­σει βα­θει­ά καί ὑ­παρ­ξι­α­κά- νά συ­να­ντή­σει τόν ἀ­να­στη­μέ­νο Χρι­στό⋅  φθάνει νά φλογισθεῖ ἀπό τόν πόθο τῆς συνάντησης μαζί Του.

   Πέμπτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν σήμερα, καὶ καθὼς ὁδεύουμε πρός τό τέλος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ Ἐκκλησία μας προβάλλει ἀκόμη ἕνα πρότυπο ἁγιαστικῆς ζωῆς, ἕνα πρότυπο μετανοίας, γιὰ νὰ μᾶς βοηθήσει νά ἐντείνουμε τὸν πνευματικὸ ἀγῶνα τῆς περιόδου αὐτῆς, τοῦ «καιροῦ τοῦ εὐπρόσδεκτου τῆς μετανοίας», ὅπως εὔστοχα ἡ ἐκκλησιαστική ποίηση χαρακτηρίζει τήν περίοδο τῆς Σαρακοστῆς.

  Ἡ ὁσία Μαρία, μιά γυναίκα ἀπόλυτα δουλωμένη στά ἐγωκεντρικά πάθη τῆς ματαιοδοξίας καί τῶν σωματικῶν ἀπολαύσεων, παρ᾿ ὅλο πού, ὅπως γνωρίζουμε, προσπάθησε νά δεῖ καί νά προσκυνήσει τόν τίμιο Σταυρό στά Ἱεροσόλυμα, δέν τά κατάφερε, καθώς τά πάθη της τήν ἐμπόδιζαν. Καί τότε ἦταν πού ἡ ἀκτινοβολία τῆς σταυρωμένης ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ ἄνοιξε καί φώτισε τά τυφλωμένα ἀπό τόν ἐγωκεντρισμό μάτια τῆς ψυχῆς της καί μπόρεσε νά σταυρώσει τά πάθη της.

   Βλέπουμε λοιπόν ὅτι ἡ κατάντια στήν ὁποία εἶχε φθάσει ἡ ὁσία Μαρία, δέν τήν ἀπέκλεισε τελικά ἀπό τή συνάντησή της μέ τόν ἀναστημένο Χριστό.

 Ὅπου κι ἄν βρίσκεται κανείς, ὅταν κεντριστεῖ ἀπό τόν θεῖο πόθο καί ἀπό πίστη ζέουσα καί φλογερή ὅπως ἐκείνη τῆς ὁσίας Μαρίας, μπορεῖ ἀσφαλῶς νά πορευθεῖ πρός αὐτή τή συνάντηση.

   Εἶναι ἡ ἀποφασιστική στιγμή ὅπου ὁ ἄνθρωπος μεταθέτει τόν ἔρωτά του ἀπό τά κτίσματα στόν κτίστη. Αὐτή τή μεγάλη ἀγάπη βίωσαν οἱ Ἅγιοι τοῦ Θεοῦ, πού ἦταν πρόθυμοι καί τήν ἴδια τή σωτηρία τους νά θυσιάσουν γιά τό συνάνθρωπο.

  Ἔτσι λοιπόν, σ᾿ αὐτό τό στάδιο τῆς πορείας μας πρός τό Πάσχα, τῆς πορείας μας πρός τή συνάντηση μέ τόν ἀναστημένο Χριστό, ἡ Ἐκκλησία προβάλλει τό παράδειγμα μιᾶς πόρνης, τῆς ὁποίας οἱ πολλές ἁμαρτίες συγχωρέθηκαν, ὅπως καί ἐκείνης τῆς ἄλλης πόρνης τοῦ Εὐαγγελίου, γιά νά μᾶς διαβεβαιώσει γιά ἕνα πρᾶγμα:

   Πώς τόν ἀναστημένο Χριστό μπορεῖ κάθε ἄνθρωπος, ἄν τό θελήσει καί τό ἐπιθυμήσει, νά Τόν συναντήσει. Στήν περίπτωση τῆς ὁσίας Μαρίας, ἡ ἁμαρτωλότητά της δέν τῆς ἀπέκλεισε τήν δυνατότητα νά πλησιάσει τόν Χριστό καί νά αἰσθανθεῖ τή λυτρωτική Του παρουσία στή ζωή της.

  Ἡ περίπτωση τῆς ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας μᾶς ὁδηγεῖ στό συμπέρασμα ὅτι κανείς δέν πρέπει νά ἀποθαρρύνεται ἀπό τήν πνευματική του κατάσταση, ὅσο ἄσχημη κι ἄν εἶναι. Γιά ὅλους ὑπάρχει ἐλπίδα. «Μηδείς ὀδυρέσθω πταίσματα⋅ συγγνώμη ἐκ τοῦ τάφου ἀνέτειλε», θά ἀναφωνήσει σέ

λίγες μέρες ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος στόν Κατηχητικό του Λόγο τό Πάσχα.

     [...]  Εὔχομαι ὁλόψυχα, ὁ Κύριος διά πρεσβειῶν τῆς σήμερα ἑορταζομένης ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας, νά φωτίζει τό δρόμο μας πρός τή συνάντησή Του κατά τήν λαμπροφόρο ἡμέρα τοῦ Πάσχα.

                                             Κα­λήν Ἀ­νά­στα­ση !

 Ἀπόσπασμα ὁμιλίας τοῦ συγγραφέα κατά τή Θεία Λειτουργία τῆς Ε΄ Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν 29 Μαρτίου 2015, στόν ἱερό ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Χαϊδαρίου

ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΛΑΥΡΙΩΤΟΥ: ΣΥΝΑΞΑΡΙΟΝ ΣΑΒΒΑΤΟΥ ΤΗΣ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ

Κώδ. Σκήτης Καυσοκαλυβίων 107 (φ. 42β)      

                    

                                  Τῷ Σαββάτῳ τῆς Ἀκαθίστου.

  Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, κατά τοῦτο τό πέμπτον Σάββατον τῆς τεσσαρακονθημέρου ταύτης πανσέπτου νηστείας, ψάλλομεν τόν ἀκάθιστον ὕμνον.

            Στίχοι: Ὕμνοις ἀΰπνοις εὐχαρίστως ἡ ποίμνη,

                           ἐν μάχαις ἄϋπνον ὑμνεῖ προστάτιν.

   

    Ἐπειδή πᾶσα πόλις, πᾶσα χώρα, πᾶσα μονή καί πᾶς ἄνθρωπος καταπολλά χρειάζεται τήν βοήθειαν καί ὑπεράσπισιν τῆς κυρίας καί δεσποίνης Θεοτόκου, καί χωρίς τῆς βοηθείας αὐτῆς, οὐαί ἡμῖν, διά τοῦτο, ἐν  τούτῳ τῷ Σαββάτῳ ἐπικαλούμεθα τήν βοήθειαν αὐτῆς καί ὁλονυκτίως δεόμεθα καί παρακαλοῦμεν αὐτήν τήν κυρίαν ἡμῶν Θεοτόκον, ἵνα βοηθῇ ἡμῖν, ἵνα ἔχῃ ἡμᾶς ὑπό τήν ἀντίληψιν, ὑπό τήν βοήθειαν καί ὑπό τήν ὑπεράσπισίν της. Καί οὐ μόνον ἡμᾶς, ἀλλά καί πᾶσαν πόλιν καί χώραν καί πᾶσαν μονήν, ὅλους δηλονότι τούς εὐσεβεῖς καί ὀρθοδόξους χριστιανούς, ὅσοι ταύτην μετά πίστεως ἐπικαλοῦνται. Καί βέβαιοι ἐσμέν, ἵνα ἐάν ταύτην καθώς ἁρμόζει ἐπικαλῶμεν εἰς βοήθειαν ἡμῶν, εὐθύς ὑπακούει εἰς τήν δέησιν καί πληροῖ τά αἰτήματα τῶν ψυχῶν ἡμῶν, καθώς πάλαι ποτέ ὑπήκουσεν τάς δεήσεις τῶν ταύτην ἐπικαλουμένων χριστιανῶν ἐν τῷ καιρῷ τοῦ βασιλέως Ἡρακλείου, ἐλευθερώσασα μέν αὐτούς τῆς τῶν ἐχθρῶν ἐπιδρομῆς, τούς δέ ἐχθρούς καταποντώσασα καί καταπνίξασα ἐν τῷ βυθῷ τῆς θαλάσσης. Ταῖς σῆς μητρός σου πρεσβεί // (φ. 43 α) αι Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν, τῆς μόνης ἀκαταισχύντου προστασίας, καί βεβαίας ἐλπίδος ἡμῶν, κατάβαλαι τούς ἐχθρούς ἡμῶν ὁρατούς καί νοητούς καί ἐλέησον ἡμᾶς ὡς ἀγαθός καί φιλάνθρωπος. Ἀμήν.

Ἀπόσπασματα ἀπό τή μελέτη:

Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου, «Ὁ ἁγιορείτης λόγιος Κύριλλος Λαυριώτης καί τά ἀνέκδοτα Συναξάρια τοῦ Τριωδίου καί τοῦ Πεντηκοσταρίου. Συμβολή στή μελέτη τοῦ ἔργου του», Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς 844 (2012) 27-72.

ΜΟΝΑΧΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΝΕΑΣΚΗΤΙΩΤΟΥ (+ 1869): ΔΕΗΣΙΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΘΕΟΤΟΚΟΝ

ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ. ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟΝ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΑΚΟ ΝΑΟ ΤΗΣ ΣΚΗΤΗΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΩΝ. ΕΡΓΟ ΙΕΡΟΜ. ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΟΥ ΕΚ ΦΟΥΡΝΑ. Α΄ ΜΙΣΟ 18 ου ΑΙΩΝΑ

Τῆς ἀναξιότητός μου ἡ ἔνδεια, ἀνάρμοστον μοῦ σχηματίζει τό αἴτημα, ἀλλά τολμήσας ζητῶ νά ἀπολαύσω μιᾶς ῥανίδος ἐλέους ἀπόκτησιν ὡς ἀχρεῖος οἰκέτης σου καί πιστός.

  Σβέσον οὖν τῶν παθῶν τήν φλόγα τῇ δρόσῳ τῆς εὐσπλάγχνου σου συμπαθείας. Ὕψωσόν με ἀπό τήν πτῶσιν τῶν ἐγκλημάτων μου, ὁδηγοῦσα με πρός σωτηρίας ὁδούς, καί δώρησαι τήν ἄφεσιν τῶν ἐπταισμένων μοι, καί ἀσφάλειαν βίου ἐγχείρισόν μοι, μέ εὐαρέστησιν θείων ἔργων, καί ἄξιον λατρευτήν τοῦ σοῦ υἱοῦ καί Θεοῦ ἀνάδειξόν με.

  Καί ἀξίωσον πάντας τούς ὑμνοῦντας σε, καί ψάλλοντάς σοι τόν ἐφύμνιον τοῦτον ἱκετήριον κανόνα ἀκατακρίτους παραστάτας εἰς τό δεσποτικόν αὐτοῦ θεῖον πρόσωπον, εἰς τό φρικτόν βῆμα τῆς ἀδεκάστου αὐτοῦ κρίσεως. Ἀμήν»[1].

Μοναχοῦ Ἰακώβου Νεασκητιώτου, Δέησις πρός τήν Θεοτόκον

---

[1] Κώδικας Μονῆς Φιλοθέου Ἁγίου Ὄρους  220, φ. 3α.

ΤΟ ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ ΣΤΟ ΚΕΛΛΙ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΒΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ

               ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΟΥΤΟΥΔΗΣ

ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΣΚΟΠΕΛΟΥ

Κώδικας Μονῆς Εὐαγγελιστρίας Σκοπέλου, φφ. 1β, 2α.

Ἡ μικρογραφία μέ τήν παράσταση τοῦ Εὐαγγελισμοῦ φρίσκεται στόν κώδικα τῆς ἀθωνικῆς μονῆς Ξηροποτάμου, τοῦ ἔτους 1777, πού ἐπιγράφεται: «Κώδιξ τῆς ἐν τῇ νήσῳ Σκοπέλων ἱερᾶς καί σταυροπηγιακῆς μονῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, τῆς ἐπονομαζομένης Εὐαγγελιστρίας, γενόμενος κατά τό χιλιοστόν ἑπτακοσιοστόν ἑβδομηκοστόν ἕβδομον ἔτος τό σωτήριον. / Ἐν ᾧ περιέχονται καί γράφονται τά ἐν αὐτῇ προϋπάρχοντα πράγματα, ἀλλά δή καί τά κατά διαφόρους καιρούς προσγινόμενα καί ἀφιερούμενα, κινητά καί ἀκίνητα». Φυλάσσεται στό Ἀρχεῖο τῆς μονῆς Ξηροποτάμου, καί φέρει, σύμφωνα μέ τόν Κατάλογο τοῦ Προηγουμένου Εὐδοκίμου Ξηροποταμηνοῦ, ἀριθ. 193. Ἀποτελεῖται ἀπό 51 φύλλα καί πρόκειται γιά ἰδιόγραφο τοῦ Καισαρίου, ἐνῶ τό κείμενο στήν ἀρχή του μεταφέρει ἱστορικές σημειώσεις τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ Καισαρίου Ἰωάννη Δαπόντε, πού ἀναφέρονται στήν ἵδρυση τῆς μονῆς καί τίς ἀνακαινίσεις της, πρίν τήν ἐγκατάσταση σ’ αὐτήν τοῦ Καισαρίου, τό 1778. Στό φ. 1β ὑπάρχει εἰκόνα μέ τόν Εὐαγγελισμό τῆς Θεοτόκου

   [φ. 3α]

          Τά ἐν τῷ Ναῷ.

  Ἐν πρώτοις εἰς τά δεσποτικά ἡ Δεσποτική εἰκών τοῦ Χ(ριστο)ῦ, ἐπί θρόνου καθημένου, μέ στέφανον ἀργυροῦν. Πλησίον αὐτῆς ἡ εἰκών τοῦ Εὐαγγελισμοῦ μέ στέφανον ἀργυροῦν ἡ Παναγία κ(αί) ὁ Ἀρχάγγελος.

 

Πρόκειται γιά τήν εἰκόνα πού δημοσιεύουμε στό ἰστολόγιό μας. Φέρει στό κάτω μέρος τή χρονολογία ΑΨΙΖ’ [1717] (Βλ. Λαζαρίδη Π., Μεσαιωνικά Θεσσαλίας, σ. 288. Παπαζήση Τρ., Σχόλια στίς ἐπιγραφές, σ. 168). Σύμφωνα μέ τόν Καισάριο Δαπόντε, εἶναι ἔργο τοῦ κρητικοῦ ζωγράφου Ἀντωνίου Ἀγοραστοῦ τοῦ ὑποδιακόνου, τοῦ ὁποίου φορητές εἰκόνες τῆς περιόδου 1667-1689 βρίσκονται στούς ναούς τῆς Παναγίας Λιβαδιώτισσας, τῆς Παναγίας Παπαμελετίου καί τοῦ Τιμίου Προδρόμου στό Μῶλο, στό καθολικό τῆς μονῆς Μεταμορφώσεως κ.ἄ. στή Σκόπελο. Σ’ αὐτό συνηγοροῦν καί οἱ τεχνοτροπικές καί καλλιτεχνικές ὁμοιότητες μέ τίς ἄλλες τρεῖς εἰκόνες τοῦ ἰδίου ζωγράφου στόν ἴδιο ναό τοῦ καθολικοῦ τῆς μονῆς Εὐαγγελιστρίας (Παντοκράτορος, Προδρόμου, Θεοτόκου βρεφοκρατούσας ἱεροῦ Βήματος). Θά πρέπει νά πρόκειται γιά τό τελευταῖο γνωστό ἔργο του.

Ἀποσπάσματα ἀπό τή μελέτη τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου:

 «Ἡ μονή Εὐαγγελιστρίας Σκοπέλου καί ὁ ἀνέκδοτος περί αὐτήν κώδικας τοῦ μοναχοῦ Καισαρίου Δαπόντε», Ἀλεξανδρηνός Ἀμητός. (Ἀφιέρωμα στή μνήμη τοῦ Ἱ.Μ. Χατζηφώτη ), τ. Β΄, Ἀθήνα 2009, σ. 455-476.

ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΣΤΙΣ ΚΑΡΥΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΟΥΤΟΥΔΗΣ