ΤΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΩΝ. ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου: 

ΤΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΩΝ.

ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Παταπίου Καυσοκαλυβίτου, μοναχοῦ, «Τά εἰκονογραφικά ἐργαστήρια τῶν Καυσοκαλυβίων. Μία πρώτη παρουσίαση», Γρηγόριος Παλαμᾶς 839 (2011) 195-206

AΦIEPΩMA ΣTOYΣ ΓEPONTEΣ HΣAIA KAI ΦIΛAPETO TOYΣ KAYΣOKAΛYBITEΣ

Παταπίου  μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

Οι μακαριστοί Γέροντες Ησαΐας και Φιλάρετος οι Καυσοκαλυβίτες

Ἀπό τά πολλά ἀξιόλογα πού θά μποροῦσε νά θυμηθεῖ καί νά ἀναφέρει κανείς  ἀπό τήν σκητιωτική ζωή τῶν δύο αὐτῶν Γερόντων, σταχυολογοῦμε ταπεινῶς καί υἱϊκῶς λίγα ἀμάραντα ἄνθη, σάν προσφορά εὐώδους θυμιάματος ἤ ἄναμμα κεριοῦ στά μνήματά τους πού εἶναι δίπλα δίπλα, ὅπως δίπλα δίπλα μέ τούς ἄλλους συνασκητές τους ἀντιμετώπισαν ὅλες τίς δυσκολίες τῆς μοναχικῆς  ζωῆς καί ὕφαναν τό περιούσιο ἐργόχειρο τῆς ψυχῆς τους στόν πλέον ἀπομακρυ-σμένο μοναστικό οἰκισμό τοῦ Ἁγιωνύ-μου Ὄρους, τήν ἁγιοτόκο Σκήτη Ἁγ. Τριάδος Καυσοκαλυβίων.

Ησαΐας μοναχός Καυσοκαλυβίτης 

(1917-2002)

Ὁ Γέρων Ἡσαΐας (1917-2002) καταγόταν ἀπό τή Λήμνο καί ἀπό τότε πού γεννήθηκε (τέλη τοῦ 1917) ἀντίκρυζε ἀπό τό νησί του τήν ἀπέναντι κορυφή τοῦ Ἄθω - τόπο γιά τόν ὁποῖο τόσα ἄκουγε ἀπό τούς συμπατριώτες του πού ἔχοντας ἐμπορικούς λόγους τόν ἐπισκέπτονταν συχνά. Ἦλθε στά Καυσοκαλύβια τό 1945 γιά νά γίνει μοναχός. Τό εἶχε ὑποσχεθεῖ ἄλλωστε στήν Κυρία Θεοτόκο, τέσσερα χρόνια πρίν, κατά τρόπο θαυμαστό. Βρισκόταν στίς γνωστές μάχες τοῦ Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου πού ἔγιναν στά φημισμένα ὀχυρά τῆς γραμμῆς Μεταξᾶ, στό Ρούπελ. Ἡ μάχη ἦταν κρίσιμη καί κινδύνευε ἡ ζωή ὅλων τῶν μαχητῶν. Καί ἦταν τότε πού ὁ Βασίλειος ὑποσχέθηκε στήν Παναγία ὅτι θά γίνει μοναχός στό Περιβόλι της ἄν τόν γλύτωνε ἀπό τόν αἰφνίδιο θάνατο τοῦ πολέμου.

Στά 1947 κείρεται μοναχός στήν Καλύβη τοῦ Ἁγ. Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου ἀπό τόν γέροντά του Συμεών μοναχό. Καί ἦταν εὐλογία Θεοῦ πού ἀνέθεσε τήν ὑπόθεση τῆς σωτηρίας του στή χαρισματική αὐτή μορφή. Πραγματικός ἀσκητής ὁ γερο Συμεών εἶχε πολλές ἀπό τίς ἀρετές τῶν παλαιῶν Πατέρων · τήν ἀκτημοσύνη, τήν προσευχή, τά δάκρυα, τήν ἀλουσία, τή νηστεία. Στό τέλος, ὁ Θεός τόν ἀξίωσε νά προγνωρίσει τό θάνατό του, ἕνα χρόνο πρίν τήν ἡμέρα τῆς τελευτῆς του, κατά τήν ἑορτή τοῦ Ἁγ. Συμεών, τό 1987. Καί πράγματι, τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς του καί Πανηγύρεως τῆς Καλύβης, στίς 12 Μαρτίου τοῦ 1988, ἄφησε τήν τελευταία του ἀσκητική πνοή. Καί ἦταν φυσικό, ὁ γερο Ἡσαΐας, σάν καλός ὑποτακτικός, νά ἀφομοιώσει στή βιοτή του πολλά ἀπό τά χαρίσματα τοῦ γέροντά του. Ποτέ, ὅπως κι ἐκεῖνος, στά 57 χρόνια πού ἄναβε τά κανδήλια στό ταπεινό καί ἀπέριττο ἐκκλησάκι τῆς Καλύβης, δέν βγῆκε ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος, ὑπομένωντας καρτερικά ἀσθένειες καί ἄλλα δεινά. Πάντα εἶχε ἕνα καλό λόγο νά πεῖ γιά τόν καθένα · λόγο πού στήριζε, πού παρηγοροῦσε καί παραμυθοῦσε, προσέχοντας συνάμα πολύ τήν κατάκριση.

Τήν προπαραμονή τῆς Πεντηκοστῆς πού πανηγυρίζει ἡ Σκήτη μας, τό ἔτος 2002, ὅταν σήμανε πένθιμα ἡ μεγάλη καμπάνα τοῦ Κυριακοῦ γιά τόν τελευταῖο ἀσπασμό μέ τόν γερο Ἡσαΐα, ἤμασταν ὅλοι ἐκεῖ.

Φιλάρετος μοναχός Καυσοκαλυβίτης 

(1920-2003)

Μέ πόνους καί μέ βάσανα ξεκίνησε ἡ ζωή τοῦ Γέροντος Φιλαρέτου (1920-2003), στίς Κυδωνίες (Ἀϊβαλί) τῆς ἁγιοτόκου Μικρᾶς Ἀσίας, καθώς ἦταν δύο ἐτῶν ὅταν ξεριζώθηκε ἡ οἰκογένειά του, τό 1922, μέ τίς γνωστές συνθῆκες πού ἐπικράτησαν κατά τή Μικρασιατική καταστροφή πού ἦταν ἡ μεγαλύτερη συμφορά τοῦ Ἑλληνισμοῦ μετά τήν Ἄλωση τῆς Κωνσταντινούπολης. Κάποτε στήν Ἀθήνα πού φιλοξένησε τήν προσφυγική του οἰκογένεια, δύο φορές πού ἀρρώστησε βαρειά καί πῆγε στό νοσοκομεῖο, μιά μαυροφορεμένη καί ἄγνωστη σ' αὐτόν γυναίκα τόν ἐπισκέφθηκε- ἡ ἴδια καί τίς δύο φορές - καί τοῦ εἶπε νά φύγει ἀπ' ἐκεῖ καί νά πάει στό Σιμωνοπετρίτικο μετόχι τῆς Ἀναλήψεως στό Βύρωνα. Ἐκεῖ ὅταν τελικά πῆγε, ἔμαθε καί ἀρκετά ψαλτικά. Μά κι ἐκεῖ, πάλι κάποιος ἄγνωστός του τόν προέτρεψε νά γίνει μοναχός.

Στό μετόχι γνωρίστηκε μέ τόν μετέπειτα γέροντά του, τό μοναχό Ἀθανάσιο Καυσοκαλυβίτη πού διακονοῦσε ἐκεῖ ὡς ἐπίτροπος ἀπό τό 1937 ἕως τό 1940, ὁπότε ἐπέστρεψε στή μετάνοιά του. Ἀργότερα, στά 1947 ἔφθασε καί ὁ γερο Φιλάρετος στά Καυσοκαλύβια, στή Καλύβη τοῦ Ἁγ. Παχωμίου τοῦ Μεγάλου. Ὁ γέροντάς του προερχόταν ἀπό τή ὀνομαστή καυσοκαλυβίτικη συνοδία τῶν Ἰωασαφαίων, πού ἦσαν κι αὐτοί Μικρασιάτες. Ἐκεῖ ἔμαθε τήν ἁγιογραφία πού τήν δίδαξε μέ τή σειρά του στόν ὑποτακτικό του Φιλάρετο μοναχό.

" Ἦταν πολύ σκληρός καί αὐστηρός ὁ Γέροντας ! " μᾶς ἔλεγε συχνά ὁ γερο Φιλάρετος. Μεγάλη ἡ αὐστηρότητα τοῦ γέροντα Ἀθανασίου, μεγάλη ὅμως καί ἡ ὑπομονή τοῦ μακαρίτη στά 15 χρόνια πού ἔζησε μαζί μέ τόν γέροντά του. "Ζωντανός" ἄνθρωπος ὁ γερο Φιλάρετος, πάντα χαμογελαστός, αὐθόρμητα αἰσιόδοξος, ἕτοιμος κάθε στιγμή γιά τίς χαριτωμένες αὐτοσχέδιες στιχομυθίες, πού εἶχε τή μοναδική ἱκανότητα νά συνθέτει πρός τέρψιν τῶν ἀκροατῶν του. Ἐκοιμήθη σέ νοσοκομεῖο ὅπου νοσηλευόταν ἐπί ἕνα μήνα, ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς του, τοῦ Ἁγ. Φιλαρέτου ( μέ τό ἐκτός Ἁγ. Ὄρους ἡμερολόγιο, μιά πού βρισκόταν ἐκτός Ἁγ. Ὄρους), τό Νοέμβριο τοῦ 2003.

 Καί οἱ δύο μακαριστοί γεροντάδες ἦρθαν ἴδια ἐποχή στή Σκήτη, ἔζησαν τά ἴδια χρόνια, στίς ἴδιες δύσκολες βιοποριστικές συνθῆκες. Ἀντίκρυζαν τήν ἴδια φουρτουνιασμένη θάλασσα πού ἀπομόνωνε τόν ἀγαπημένο τόπο τοῦ Φώτη Κόντογλου γιά πολλές μέρες ἀπό τό ὑπόλοιπο Ὄρος · κάτι πού συμβαίνει καί σήμερα. Ἀνέβαζαν στήν πλάτη, μέ τούς ἴδιους κόπους τά ἀναγκαῖα ἀπό τόν ἀρσανά, μιά πού παλαιότερα στή Σκήτη δέν εἶχαν ὑποζύγια. Ὁ γερο Φιλάρετος μᾶς διηγόταν πόσες φορές ἐπέστρεψαν μαζί μέ ἄλλους Πατέρες ἀπό τή Δάφνη, ὅπου εἶχαν πάει νά διακινήσουν τά ἐργόχειρά τους μετά ἀπό ἑπτά ὧρες κοπιαστικῆς πορείας. Μαζί συμψάλλανε στίς κατανυκτικές ἀγρυπνίες ἐξήντα χρόνων, στό σεπτό Κυριακό ναό τῆς Ἁγ. Τριάδος. Μαζί στίς παγγενιές τῆς Σκήτης, πού τότε ἦταν ἕνα ἀπό τά χαρακτηριστικά τῆς σκητιωτικῆς ζωῆς. Μαζί - εὐχόμαστε ὁλόψυχα - καί στόν Παράδεισο !

Τῶν μακαριστῶν Γερόντων Ἡσαῒου καί Φιλαρέτου τῶν μοναχῶν, αἰωνία ἡ μνήμη !

---

Τό κείμενο δημοσιεύθηκε στό περιοδ. Πρωτᾶτον 97 (2005), σ. 384-387.

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΠΑΛΙΟΥΡΙΩΤΙΣΣΑ

Παναγία ἡ Παλιουριώτισσα.

Θαυμαστό ταξίδι ἀπό τή Σκόπελο στή Χαλκιδική

                                                                    τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου

  

 Τό Παλιούρι, εἶναι ἕνα ὅμορφο χωριό τῆς Χαλκιδικῆς, πού βρίσκεται στό νοτιότερο τμῆμα τῆς πρώτης ἀπό τίς τρεῖς χερσονήσους της, τήν Κασσάνδρα. Τό χωριό εἶναι κτισμένο ἀμφιθεατρικά πάνω σέ λόφο, πού ἐπονομάζεται «τῆς Παναγίας», καθώς πάνω σ᾿ αὐτόν δεσπόζει μικρός ναός ἀφιερωμένος στήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου. Ἐφέστιος εἰκόνα τοῦ ναοῦ ἀλλά καί ὁλόκληρου τοῦ χωριοῦ θεωρεῖται ἡ εἰκόνα τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, πιθανώτατα ἔργο ἁγιορειτικοῦ ἐργαστηρίου τοῦ 18ου αἰώνα, γνωστή στίς μέρες μας περισσότερο ὡς Παναγία Παλιουριώτισσα.

   Σύμφωνα μέ τίς τοπικές παραδόσεις, κατά τήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821, πού στή Χαλκιδική ὡς γνωστόν ξεκίνησε ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος, καί ἡ ὁποία γρήγορα καταπνίγηκε στό αἷμα ἀπό τούς Τούρκους πού ἐκδικήθηκαν μέ τόν περιβόητο «χαλασμό» τῆς Κασσάνδρας, οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ τό ἐγκατέλειψαν καί κατέφυγαν μέ πλοῖα, ἄλλοι στήν πλησιόχωρη νήσο Σκόπελο καί ἄλλη στήν Εὔβοια. Ὅσοι ἀπ᾿ αὐτούς ἔφθασαν στή Σκόπελο πῆραν μαζί τους καί τήν εἰκόνα τῆς Παλιουριώτισσας, πλήν ὅμως δέν κατάφεραν νά τήν φέρουν πίσω κατά τήν ἐπιστροφή τους στό χωριό τό 1827. Ἡ εἰκόνα ὅμως, θαυματουργικῶς, ἐπέστρεψε μόνη της στό Παλιούρι καί βρέθηκε ἀπό τούς κατοίκους στή θαλάσσια περιοχή «Κάνιστρα στά βράχια», σπασμένη ὅμως σέ δύο τεμάχια, ὅπως φαίνεται μέχρι σήμερα.

 Τήν θαυμαστή ἱστορία τῆς Παλιουριώτισσας συνοδεύει καί τό παρακάτω Μεγαλυνάριο, πού σώζεται σε χειρόγραφο συναξάρι σωζόμενο στή Βιβλιοθήκη τῆς μονῆς Μεγίστης Λαύρας:

«Πύλη σωτηρίας Μῆτερ ἁγνή,

 ἀνύμφευτε Κόρη, Παλιουριώτισσα Μαριάμ,

δίδου εἰς αἰτοῦντας, πάντα πρός σωτηρίαν,

 πρός δόξαν τοῦ υἱοῦ σου, ψυχῆς καί σώματος».

  Νά σημειώσουμε ὅτι ἡ ὁλόκληρη ἡ περιοχή τῆς Χαλκιδικῆς, καί ἡ Κασσάνδρα,  συνδέεται ἀπό αἰῶνες μέ τό Ἅγιον Ὄρος, μιά πού οἱ ἀθωνικές μονές κατεῖχαν ἐκεῖ πολυάριθμα Μετόχια. Κοντά στήν περιοχή τοῦ Παλιουρίου, καί στό τοπωνύμιο Μετόχι Ἰβήρων, ἡ μονή Ἰβήρων διατηροῦσε μέχρι τήν Μικρασιατική καταστροφή μετόχι. Ἡ γειτνίαση αὐτή τοῦ Μετοχίου μέ τό χωριό, θά πρέπει νά ἑρμηνεύσει καί τό γεγονός ὅτι στόν σημερινό ἐνοριακό ναό τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, δεσπόζει στό τέμπλο ἀντίγραφο τῆς εἰκόνας τῆς Παναγίας Πορταΐτισσας, ἔργο τοῦ ἱερομονάχου Νείλου ἀπό τήν ἰβηριτική Σκήτη τοῦ Τιμίου Προδρόμου. Στό ἔργο αὐτό τοῦ ἔτους 1908 ἀλλά καί στίς ἄλλες εἰκόνες τοῦ ναοῦ θά ἀναφερθοῦμε προσεχῶς.

Στίς φωτογραφίες ἀπεικονίζονται ἡ θαυματουργός εἰκόνα τῆς Παναγίας Παλιουριώτισσας, ἀπόψεις τοῦ ὁμώνυμου ἱεροῦ παρεκκλησίου καί ἡ εἰκόνα τῆς Πορταΐτισσας ἀπό τό τέμπλο τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγ. Γεωργίου.